(ang. Random Access Memory – pamięć o dostępie swobodnym) – pamięć, w której jest umieszczony aktualnie wykonywany program lub jego część oraz dane tego programu, i na której bezpośrednio działa jednostka centralna (mikroprocesor). Aby skorzystać z programu, trzeba go załadować do pamięci operacyjnej. Dopiero wówczas możemy tworzyć nowe pliki i edytować już istniejące. Pamięć operacyjna jest budowana jako pamięć RAM – pamięć o dostępie swobodnym. Zawartość tej pamięci zostaje utracona w razie odłączenia, przypadkowego lub świadomego, napięcia zasilającego komputer. Aby tego uniknąć, należy dokonywać okresowych zapisów efektów pracy z programem na nośnikach pamięci zewnętrznej, np. na dysku twardym. Pojemność pamięci operacyjnej jest jednym z najważniejszych wskaźników mocy obliczeniowej komputera. Przetwarzanie grafiki, np. obrazów barwnych o dużej rozdzielczości, wprowadzonych poprzez skaner, wymaga zastosowania pamięci operacyjnej o wielkości co najmniej kilkuset megabajtów. Układy scalone pamięci RAM są układami o największym stopniu miniaturyzacji i obejmują dziesiątki tranzystorów na kilkudziesięciu mm2 powierzchni płytki półprzewodnikowej. Pamięć operacyjna jest pamięcią w której czas dostępu do informacji nie zależy od miejsca zapisania tej informacji. Powszechnie terminem RAM określa się zapisywalną pamięć półprzewodnikową, w odróżnieniu od pamięci stałej (ROM).